Er is veel mis in Nederland. Hoewel onze leiders en hun gevolg misschien het tegendeel zullen beweren. Maar onze waarneming van de werkelijkheid is slechts beperkt. Ze wordt vooral beïnvloed door de media en is daardoor zo verkokerd dat een werkelijk objectief beeld nauwelijks meer mogelijk is. Iedereen hanteert vanuit zijn eigen belangen en perspectief een eigen werkelijkheid. En het is weinigen gegund om ongekleurd naar de werkelijkheid te kijken. Zijn ze er wel, dan raken de boodschappen van deze “profeten” snel ondergesneeuwd doordat ons leven overspoeld wordt met grote hoeveelheden (zinloze) informatie. Kaf wordt koren, koren wordt kaf.
Het volgende artikel is afkomstig van Remco Kuipers. Het is geweigerd in het Medisch contact, het medische tijdschrift van de artsen. Wij zijn zo vrij om dit hier te publiceren. Het gaat over het verdienmodel van artsen en de twijfelachtige rol die wij als eerzame burger hierin spelen.
Ik verdien als arts een dikke boterham aan zieke mensen. Net als de farmaceutische industrie, de apotheker, en, ja die ook: de zorgverzekeraar en de overheid. Al deze partijen zijn gebaat bij zieke mensen. Hoe eerder en hoe langer je ziek bent, des te beter. En dat verzin ik niet. Laten we bijvoorbeeld even aanstippen wat je hoort en wat je niet hoort vanuit de media.
Wat we in de media over onze gezondheid horen is vrijwel uitsluitend dat het goed met ons gaat. Kijk maar naar onze levensverwachting: die is sinds 1950 gestegen van 70 naar 79 jaar voor mannen en van 72 naar 82 jaar voor vrouwen. Deze positieve ontwikkeling is algemeen bekend. Maar als arts had ik een hele andere ervaring. De mensen die met een hartinfarct op mijn afdeling cardiologie lagen werden in mijn ogen juist steeds jonger. Als wetenschapper besloot ik daarom de feiten op een rijtje te krijgen. Dat leidde tot een heel ander beeld van het ‘succes van onze zorg.’
In de afgelopen 25 jaar is weliswaar onze levensverwachting gestegen, maar onze gezonde levensverwachting niet. Sterker nog, onze gezonde levensverwachting is zowel voor mannen als voor vrouwen gedaald, voor mannen van 54 naar 48 jaar en voor vrouwen van 54 naar 42 jaar. Neem daar onze stijgende levensverwachting bij, dan blijkt dat een Nederlandse man nog maar 61% van zijn leven in goede gezondheid leeft en een Nederlandse vrouw nog maar 52% (zie figuur). En dat was in 2010…
Figuur 1. De levensverwachting van mannen en vrouwen in Nederland van 1950-2010 in jaren (bovenste lijnen) en het aantal levensjaren van diezelfde groep zonder chronische ziekte als percentage (%) van het totale aantal levensjaren (onderste lijnen).
Dat is andere koek. Anderzijds, dit is precies wat van marktwerking in de zorg verwacht had kunnen worden. Ik zei het al, alle partijen behalve jijzelf heeft baat bij mensen die eerder en langer ziek zijn. Kijk nu nog eens naar die grafiek: dat is die partijen voortreffelijk gelukt. Mijn ‘ontdekking’ is vanuit de markteconomie dus volstrekt logisch en dus goed te begrijpen.
Maar, zul je nu misschien denken: artsen willen ons toch beter maken, en er wordt toch ook onderzoek gedaan naar preventie? En de zorgverzekeraar en overheid willen toch ook liever dat ik gezond ben? En als dit waar is, waarom heb ik hier dan nog nooit eerder over gehoord? Nou… ik zal je laten zien dat er nog wat addertjes onder het gras schuilen, die je wellicht niet verwacht had.
In de eerste plaats verdienen de farmaceutische industrie en de apotheker natuurlijk allemaal bakken met geld aan zieke mensen. Dat zij niet gemotiveerd zijn om iets aan preventie te doen is dus goed te begrijpen. Nu het addertje onder het gras. Onze huidige geneeskunde wordt ook wel protocollen-geneeskunde genoemd. Vrijwel alles wat jouw arts doet, staat in een protocol. En dat protocol is weer gebaseerd op een richtlijn. Richtlijnen zijn weer de samenvatting van alle medische literatuur over een bepaald onderwerp, waarin een groep aangewezen medisch specialisten op basis van al die literatuur tot bepaalde aanbevelingen komen.
En nu komt het. Die medische literatuur is weer gebaseerd op medisch onderzoek. En dat medisch onderzoek wordt, misschien had je het al geraden, natuurlijk vrijwel zonder uitzondering gesubsidieerd door de farmaceutische industrie. En Big Pharma subsidieert uiteraard geen onderzoek naar de gezondheid van een gezonde leefstijl, want dat ondermijnt hun verdienmodel. Er is dus, om in termen van ‘Evidence Based Medicine’ te spreken, nauwelijks ‘bewijs’ voor een preventieve aanpak.
Dat gegeven wordt vervolgens door lobbyisten van Big Pharma en zelfs door artsen al snel misbruikt om te beweren dat preventie thuishoort aan de borreltafel, of erger: tot kwakzalverij.
Dan de artsen. Vanuit hun Eed van Hippocrates zou een arts er alles aan moeten doen om jou, als patiënt beter te maken. Daar zou preventie dus prima in zijn te passen. Maar ook hier schuilt weer een addertje onder het gras. Artsen worden door de overheid / zorgverzekeraar namelijk gecontroleerd aan de hand van prestatie-indicatoren. Dat zijn, waarschijnlijk door slimme lobbyisten van Big Pharma bedachte, manieren om de kwaliteit van een arts te toetsen.
Zo wordt ter preventie van hart- en vaatziekten bij patiënten met een verhoogd risico daarop bijvoorbeeld getoetst of een arts wel of niet een cholesterolverlager voorschrijft. Als een huisarts ervoor kiest om eerst met leefstijladviezen te komen en nog geen cholesterolverlager voor te schrijven, dan wordt hij/zij door de zorgverzekeraar voor die keuze ‘gestraft’ middels een lagere vergoeding. Een huisarts zal dus (als het meezit) zowel leefstijladvies als een medicijn geven. Maar vooral dat laatste, want dat is door de zorgverzekeraar immers wél te controleren.
Dan de zorgverzekeraar. Die schuiven de rekening voor de steeds duurder wordende zorg gewoon naar ons door, dus ook zij hebben geen enkel belang bij een preventieve aanpak. Sterker nog, de verzekeraar die zich op een preventieve aanpak richt, wordt vanuit de media op dit moment direct beticht van inmenging in de persoonlijke levenssfeer/schending van de privacy. Dat scoort voor de media namelijk lekker makkelijk, want wie wil er nou van hogerop gecontroleerd worden op wat hij/zij eet, drinkt, rookt, weegt of beweegt? Zolang wij burgers braaf blijven betalen en niet morren dat de ‘vervuiler moet betalen’ zal dus geen verzekeraar het initiatief nemen om tegen de stroom in te gaan zwemmen.
En de overheid dan? Die probeert wel wat aan preventie te stimuleren, maar heeft de markt inmiddels aan zijn lot (ook wel marktwerking geheten) overgelaten.
Ten slotte de media. Ook die vervullen een zeer dubieuze rol. Zo werd mijn manuscript over dit onderwerp door het vakblad van de artsen, Medisch Contact, door de redacteur afgewezen omdat ik selectief bronnen zou hebben gebruikt voor mijn (bovenstaande) grafiek.
Mijn opmerking dat het niet goed ging met de zorg was, aldus de redacteur, daarom ongenuanceerd. Wat hij bedoelde was dat in het artikel dat ik aanhaalde door de auteurs ook was gekeken naar het aantal levensjaren ‘zonder lichamelijke beperkingen’ en het aantal levensjaren in ‘als goed ervaren gezondheid.’ Met andere woorden: de auteurs hadden ook gekeken in hoeverre de ‘curerende zorg’ in staat is geweest om het falen van de ‘preventieve zorg’ te compenseren. Uit die analyse bleek dat zowel het aantal jaren zonder lichamelijke beperkingen als het aantal jaren als in goed ervaren gezondheid stabiel was gebleven.
Ook de media hebben er dus geen enkel belang bij om Big Pharma tegen zich in het harnas te jagen.
Oftewel, de auteurs toonden aan dat het de curatieve zorg gelukt was om onze ongezonde leefstijl (of onze dalende gezonde levensverwachting/het falen van preventie) te compenseren. Maar daar ging mijn artikel toch juist niet over? Ik wilde juist aantonen dat preventie had gefaald, niet dat onze huidige medische zorg dat prachtig heeft weten op te vangen – met alle bijkomende kosten van dien… En zeg nou zelf, als u mocht kiezen uit ‘pillen slikken’ of ‘geen pillen slikken’ vanaf uw 50e levensjaar en daarmee dezelfde ‘als goed ervaren gezondheid’ ervaren, wat zou u dan kiezen?
De keuze lijkt mij niet heel erg moeilijk, maar blijkbaar had de redacteur van het Medisch Contact hier een ander ‘idee’ bij. Dat bracht mij bij het laatste addertje onder het gras. Al op de eerste bladzijde van het Medisch Contact vond ik een pagina vullende advertentie van Big Pharma. Mmm…. Dat riekt naar belangenverstrengeling. Ook de media hebben er dus geen enkel belang bij om Big Pharma tegen zich in het harnas te jagen, want ook zij zijn afhankelijk van de ontzaglijke bergen met geld die door Big Pharma over onze rug aan ons verdiend worden…
Dat brengt mij bij de laatste betrokkene. De burger. Ook wij zijn liever lui dan moe. Immers, de kosten van elke pil of medisch ingreep worden afgewenteld op ons verzekeringssysteem, terwijl investeren in een gezonde leefstijl vooral als duur en tijdrovend wordt gezien. Bovendien, we worden er op dit moment ook op geen enkele manier voor beloond. Wie eet volgens de Schijf van Vijf of beweegt volgens de Beweeg/Fitnorm is bakken met extra geld kwijt, in vergelijking met iemand die zijn dagen voor de TV slijt met het eten van pizza en friet.
Sterker nog, wie dagelijks investeert in de door de overheid aanbevolen wekelijkse vette vis, dagelijks portie noten, groente en fruit mag vervolgens nog meebetalen ook aan de rekening van de ‘levensgenieter’ die liever de hele dag op de bank zit met een ‘snackbardieet’.
Samengevat hoeven we vanuit alle genoemde partijen geen verandering te verwachten en is er maar één oplossing. Dat is dat we zelf op moeten staan en via de politiek moeten eisen dat, net als een boete voor rijden zonder gordel, ook een bewust ongezonde leefstijl aan de kaart gesteld moet worden en misschien zelfs beboet. Of beter: een gezonde leefstijl beloond, wat mij betreft.
Hoe dat verder uitgewerkt moet worden? Daar zijn mondiaal al talloze voorbeelden van, die laten zien hoe interventies in leefstijl de zorgkosten gunstig kunnen beïnvloeden. Hopelijk is er een zorgverzekeraar dapper genoeg om een proef op te zetten waarbij mensen voor een gezonde leefstijl beloond worden. Laten we in Nederland weer eens voorop proberen te lopen door aan te tonen, of desnoods ontkrachten, dat belonen zich op lange termijn terugbetaalt. Als dit soort onderzoeken zich bewezen terugbetalen, is de weg vrij op Big Pharma de mond te snoeren en eindelijk onze gezondheid weer in eigen handen te nemen. Want wie is er nou liever niet zijn leven lang gezond? Laat er een einde komen aan de huidige zorg die ons alleen maar zieker maakt!